Wiara, nadzieja i służba. Watykan od samego środka, czyli jednak złota klatka

Księga Habakuka 1,2-3. 2.2-4

2 List do Tymoteusza 1,6-8.13-14

Ewangelia Łukasza 17,5-13

„Jak długo, Panie, mam wzywać pomocy, oto ucisk i przemoc przede mną, powstają spory, wybuchają waśnie” – żali się prorok Habakuk. No i Pan odpowiada: pomoc nastąpi niechybnie, „a jeśli się opóźnia, ty jej oczekuj, bo w krótkim czasie przyjdzie niezawodnie. Oto zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności”. Bóg rządzi naszym losem, jest naszym sędzią, ale i wspomożycielem przeciwko wrogom naszym. No tak, jesteśmy w stałym konflikcie z bliźnimi. Wydaje nam się, że racja jest całkiem po naszej stronie i że Bóg jest też tego zdania, co nie zawsze się zdarza, uwierzmy jednak starotestamentowemu prorokowi, że był w podobnej sytuacji, a Bóg go wspomógł. Mamy mieć zawsze taką nadzieję, jedną z cnót zwanych teologicznymi, bo do Boga się odnoszą. A w Ewangelii Łukasza czytamy, że mamy posiadać również wiarę. Ma być ona jak ziarnko gorczycy: malusieńkie, ale będące zalążkiem drzewa, rośliny większej od innych jarzyn. Wiara ta góry przenosi, nie mówiąc o drzewku morwowym. Będziemy wtedy duchowymi mocarzami, da nam taką siłę Pan – zapewnia również apostoł Paweł. Niemniej to siła Boża, nie ludzka: myśmy tylko Jego słudzy, żadna to zasługa nasza. Wszystko to jest antropologią paradoksalną, taka musi być jednak ta teistyczna, zakładająca Jego istnienie.

Lektura bardzo dobra: Magdalena Wolińska-Rieti „Kobieta w Watykanie. Jak się żyje najmniejszym państwie świata” (Znak 2019). Otóż żyje się dobrze, choć naturalnie kwestia jest skomplikowana, bo życie ma przecież różnorodne aspekty. Jest też komu żyje dobrze albo źle. Na wstępie króciutko o autorce książki. Wiem na ten temat co nieco głównie z notki na książkowej okładce, bo to przecież nie autobiografia. Urodzona w r. 1979, warszawianka, lingwistka, tłumaczka, producentka i dziennikarka, studia magisterskie italianistyczne na UW, doktoranckie na Wydziale Historii Kościoła Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. Na domiar dobrego wykształcenia ukończyła też Akademię Dyplomatyczną Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych w Warszawie. Jest tłumaczką wysokich urzędów watykańskich, współtwórczynią ponad 20 filmów dokumentalnych i seriali o Watykanie. Korespondentka Telewizji Polskiej w Rzymie i w Watykanie. Obywatelka Watykanu. Jest żoną watykańskiego wojskowego. Tak, albowiem także to państwo ma swoją armię. Naturalnie niewielką, stu żołnierzy i trochę, ale ma. Papieska Gwardia Szwajcarska to nie tyle policja, ile specjalna straż dla ochrony papieża. Bo poza tym jest jeszcze Żandarmeria Watykańska, to już policja „sensu stricto”. Pierwsza działa w samym Watykanie tylko, druga także poza jego murami, gdy tam się obywatele co ważniejsi udadzą. O obu tych służbach autorka napisała, o pierwszej znacznie więcej. Ze względów rodzinnych naturalnie, ale też pewnie dlatego, że owa gwardia paradoksalna, składająca z samych Szwajcarów, ale nie temu państwu służących, ma jeszcze mundury wyjątkowe, kolorowe prześlicznie.

Powinienem chyba jednak zacząć od wyjaśnienia, że są także w tym samym miejscu Włoch dwie różne instytucje. Przede wszystkim jest Stolica Apostolska, czyli centralna władza Kościoła Rzymskokatolickiego, poza tym jest jeszcze właśnie państewko owo. Na 44 hektarach (miło mi, że na tylu, bo to, jak wiadomo liczba polska arcypatriotyczna: „Z krwi jego nowe bohatery”…) tylko, ale jakość ważniejsza. Mówiąc nawiasem, autobiograficznie, sam za młodu obszedłem to coś na około, w jedną godzinę chyba.

Wszystko to tematyka rozdziałów początkowych, trzeci jest o dzieciach z Watykanu. Aautorka jest dobrą dziennikarką, dobrze wie, o czym pisać, żeby nie nudzić. Nie myślcie jednak, że zajmuje się dziećmi watykańskich celibatariuszy, aż tak antyklerykalna nie jest, choć też nieklerykalna. Po prostu liczni mieszkańcy państwa są przecież żonaci, mężaci i dzieciaci, a mieszkają na całego „loco”. Co powoduje na przykład sceny podobne: córeczki autorki zobaczyły papieża Franciszka, jak wsiadał do samochodu, bez wahania pobiegły w jego stronę prowadząc ze sobą dziewczynkę spoza Watykanu. Rozpoznała jednak z daleka białą postać i wydawała się sparaliżowana, ale one dodały jej odwagi, tłumacząc, że on jest miły i jej nie zje. Otóż on je też zobaczył, zawołał, wyciągnął do nich rękę, pogłaskał po głowach i w dałsię w pogawędkę. O czym? Mamie powiedziały, że to ich sprawa… A skąd ta ich śmiałość? Jak to, to przecież ich sąsiad. Cóż, że kościelny arcyarcydostojnik. Oczywiście dzieci są śmielsze niż my dorośli, ale jeszcze takie matczyne wspomnienie. Autorka rozmawia z jednym z najwyższych rangą tamtejszych duchownych, podbiega młodsza córeczka i chce rozpoznać, kto to, a miał z powodu zimna czapkę głęboko nasuniętą na czoło. Zamiast zapytać o to matkę, czapkę ściągnęła i stwierdziła:- Aaaaa…, don Giorgio.

To dzieci. Następny rozdział książki kobiet dotyczy. Tam oczywiście są. Papieżycy co prawda nie ma i chyba nie było nigdy, chociaż wszystko możliwe, „panta rhei”. Właśnie przejechał papież – inteligetnie pytają dzisiaj tamtejsze dzieci, który? Bo przecież są obecnie dwaj. Co zaś do watykańskich niewiast, to pani Wolińska-Rieti napisała o nich: „Na co pracują, wychowują dzieci, gotują i rozwieszają pranie na tarasie 20 metrów w linii prostej od okien Ojca Świętego”. Nie pytam, czy nawet i damskie „desusy”, bo są tu pytania ważniejsze. ”Podstawowym warunkiem uzyskania zgody na ślub i zamieszkanie w Watykanie jest wyznanie i świadectwo moralności przyszłej małżonki. Koniecznie musi być praktykującą katoliczką. Nie może być rozwódką. W ostatnich latach, dzięki większej elastyczności papieża Franciszka uzyskanie zgody na małżeńswo zostało znacznie uproszczone” . Ojciec Święty, którego cechuje prostota ducha, upraszcza prawie wszystko. Niemniej jak są urzędy, czyli biura, to jest i biurokracja (gdy na czele Polski stało Biuro Polityczne, to naturalnie też). Tamte właściwości kobiece muszą być potwierdzone dokumentami. Trzeba wszakże dodać, że szwajcarskość gwardii papieskiej ma swoje konsekwencje. Do tego wojska został powołany niedawno ze swego kraju człowiek żonaty i jego małżonka nie była nawet ochrzczona. Co lepsza, opieka nad położnicą jest w naszym państwie znakomita.

Rozdział piąty ma tytuł długi: „Wszystkie dobra tego świata, czyli watykański supermarket i inne punkty sprzedaży”. Opowieść o sprawach przyziemnych długa. Chciałem napisać, że ważna przede wszystkim dla pań, ale przecież sam robię niekóre zakupy, także spożywcze. Trzeba w każdym razie tutaj zacytować znowu autorkę. „Na pewno jest źdźbło prawdy w stwierdzeniu, że Państwo Watykańskie to faktycznie mały raj na ziemi. Brak podatków, konkurencyjne ceny, dostęp tylko dla wybranych”.

No i temat mniej cielesny wreszcie. „Nabożeństwa, spowiedź święta i inne sakramenty, czyli życie duchowe w monarchii teokratycznej”. Tutaj wiadomości następujące. Dni świątecznych w Państwie Watykańskim w r. 2018 było 27, gdy w Polsce 14. Msza niedzielna obowiązkowa – ale nie dla autorki, tyko dla jej męża. Jeżeli w którąś niedzielę albo święto gwardzista ma dzień wolny i chce wybrać się na dzień cały poza Watykan, musi złożyć podanie i pisemną deklarację, w jakim miejscu mszę odbędzie. A obecność tutaj jest sprawdzana, stoi podoficer i notuje, a jakże.

Tytuł rozdziału kolejnego: „Sprawiedliwość za Spiżową Bramą”. No właśnie, prawo, prawodawstwo, sądownictwo, kary. Franciszek zniósł karę dożywocia, maksimum to teraz 35 lat więzienia. Dopiero Jan Paweł II zniósł karę śmierci, była stosowana aż do r. 1870. Nie mówiąc o tym, że życie więzienne to tam luksus, zresztą na ogół tylko jednej osoby.

Granice państwa są bardzo dobrze strzeżone, mimo że zupełny brak broni nieco większej. Pamiętamy pytanie marszałka Stalina, ile papież ma dywizji…

Jeszcze jest w książce o posiadłości wypoczynkowej w Castel Gandolfo, niemałej, większej od Watykanu (55 ha) i w końcu o trzech ostatnich papieżach: Janie Pawle, Benedykcie i Franciszku. Dzieło jest konsekwentnie faktograficzne, niemniej autorskich opinii i emocji nie unika. Nie jest publicystyczne w tym sensie, żeby wdawało się ostro w spory o kościelny konserwatyzm albo postępowość. Autorce bardzo bliski był jakoś tak papież Polak, jak

Niemiec i Argentyńczyk, choć widziała i widzi różne ich cechy osobiste. Jest – wnioskuję z lektury – osobą tolerancyjną, spokojną, ciepłą, sympatyczną.

Na koniec zupełny: jak jej było w Watykanie, którego gościnne mury musiała opuścić w pewnym momencie opuścić? W rozdzialiku „Epilog” napisała ciekawie. ”Bałam się, że po drugiej strony bramy poczuję wielkie wyobcowanie. A jednak teraz, z perspektywy roku życia na zewnątrz, muszę przyznać, że strach ma wielkie oczy. Paradoksalnie, dopiero teraz nabrałam wiatru w żagle. Poczułam powiew wolności. Brak konieczności powrotu za bramę określonej porze, zanim zostanie ona zamknięta na noc, brak obowiązku zakrywania ramion i kolan, kiedy leje się lipcowy żar, możliwośćź zapraszania bliskich bez proszenia o specjalne pozwolenie na ich nocleg – ba, o każdy ich krok w okolicy mojego domu. To dla wielu zapewne powody błahe i niewarte stawiania ich na szali wobec licznych przywilejów, jak Watykan mi przez wzystkie te lata gwarantował. Na pewno, ale jeśli żyje się w złotej klatce każdego dnia, w pewnej chwili może się ona stać zbyt mała”. Niewątpliwie.